Ευθύνη του Διαχειριστή BLOG για ανάρτηση ανώνυμου υβριστικού σχολίου κατά το ΕΔΔΑ

Με αυτό το ζήτημα κλήθηκε να ασχοληθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο πλαίσιο της εκδίκασης μιας υπόθεσης προερχόμενης από την Σουηδία. Η υπόθεση που ως είθισται πήρε το όνομα της από τα ονόματα των διάδικων είναι η υπόθεση Pihl κατά Σουηδίας και ασχολείται με την ευθύνη που φέρει ένα BLOG όταν αναρτούνται σε αυτό υβριστικά/ρατστιστικά σχόλια, των οποίων μάλιστα ο συντάκτης παραμένει ανώνυμος.

Ειδικότερα ο αιτών τη δικαστική προστασία προσέφυγε στα Σουηδικά Δικαστήρια κατά της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που διαχειριζόταν το ιστολόγιο (blog) επειδή κάποιος ανώνυμος αναγνώστης, ανάρτησε στο εν λόγω ιστολόγιο υβριστικά σχόλια για ένα τρίτο πρόσωπο. Ειδικότερα, ο ανώνυμος αναγνώστης ανάρτησε ένα σχόλιο επί ανάρτησης που είχε κάνει ο διαχειριστής του ιστολογίου (δηλαδή η μικρή μη κερδοσκοπική οργάνωση). Η εν λόγω ανάρτηση ανέφερε ότι ο κος Pihl, ήταν μπλεγμένος και ανακατεμένος με ένα Ναζιστικό Κόμμα. Ο ανώνυμος χρήστης σχολίασε ότι ο εν λόγω κύριος ήταν επίσης "hash-jankie", φρασεολογία που στην ελληνική αργκό θα αποδιδόταν ως "πρεζάκιας". Το εν λόγω σχόλιο αφαιρέθηκε μετά από εννέα μέρες από την ανάρτηση του, και ειδικότερα την αμέσως επόμενη ημέρα, από την αποστολή σχετικού e-mail εκ μέρους του προσφεύγοντα στη δικαιοσύνη.  

Ο κ Pihl μήνυσε το ιστολόγιο, αιτούμενος συμβολική αποζημίωση μιας σουηδικής κορώνας για δυσφήμηση. Ισχυρίστηκε ότι η οργάνωση ήταν υπεύθυνη τόσο για την ανάρτηση, όσο και για το σχόλιο επειδή η οργάνωση είχε αποτύχει να το αφαιρέσει αμέσως. Το Επαρχιακό Δικαστήριο του Linköping απέρριψε το αίτημα θεωρώντας ότι καλύπτεται από τη νομοθεσία περί ελευθερία της έκφρασης, η οποία ενέπιπτε στην αρμοδιότητα του Επαρχιακού Δικαστηρίου της Στοκχόλμης. Μετά την εξέταση της αξίωσης σε σχέση με το ανώνυμο σχόλιο, το δικαστήριο την απέρριψε. Ωστόσο  το δικαστήριο δέχθηκε ότι το σχόλιο ήταν δυσφημιστικό, δεν διαπίστωσε όμως καμία νομική βάση επί της οποίας να στηρίζεται η ευθύνη του ιστολογίου ως προς την αποτυχία να αφαιρέσει αυτό, νωρίτερα από ό, τι είχε κάνει. Το Εφετείο επικύρωσε την απόφαση του Δικαστηρίου ολοκληρωτικά, και το Ανώτατο Δικαστήριο αρνήθηκε να χορηγήσει στον κο Pihl να προσβάλει την απόφαση.

Ο κος Pihl κατέθεσε νέα αίτηση στον Υπουργό Δικαιοσύνης της Σουηδίας, υποστηρίζοντας ότι το κράτος είχε αποτύχει στις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 8 (Δικαίωμα στην Ιδιωτική και στην Οικογενειακή Ζωή), ώστε να θεωρηθεί η οργάνωση υπεύθυνη για το δυσφημιστικό σχόλιο εναντίον του. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε τον Ιούλιο του 2015

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σημείωσε ότι αν και το ανώνυμο σχόλιο δεν αποτελούσε ρητορική μίσους ή δεν υποκινούσε σε βία, ήταν δυσφημιστικό. Ως εκ τούτου, το είδος αυτό του λόγου υπόκειται στο προστατευτικό πεδίο του Άρθρου 8, δηλαδή του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, βάσει του οποίου ο κάθε πολίτης θα μπορούσε να ζητήσει προστασία. Ωστόσο, υπάρχει ένα άλλο δικαίωμα που διακυβεύεται και το οποίο έρχεται σε σύγκρουση με το ανωτέρω δικαίωμα, δηλαδή το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης το οποίο προστατεύεται  με το άρθρο 10 - το οποίο δικαίωμα προστατεύει το δικαίωμα να μετάδοσης ελεύθερα πληροφοριών και σχολίων.

Αυτά τα δύο δικαιώματα αξίζουν τον ίδιο σεβασμό, και απαιτείται να εξισορροπηθούν όταν υπάρχει σύγκρουση. Ωστόσο, όταν η στάθμιση μεταξύ τους έχει αναληφθεί από τις εθνικές αρχές σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στη νομολογία του ΕΔΔΑ, το ΕΔΔΑ θα απαιτήσει ισχυρούς λόγους και επιχειρήματα για να υποκαταστήσει την άποψή του με εκείνη των εθνικών δικαστηρίων.

Κατά την εκτίμηση αυτή στις περιπτώσεις όπου πρωταγωνιστής έχει διαδραματίσει διαμεσολαβητικό ρόλο στο διαδίκτυο, το ΕΔΔΑ έχει εντοπιστεί μια σειρά από παράγοντες τους οποίους λαμβάνει υπόψη σε τέτοιες περιπτώσεις. Αυτά είναι:

1. το περιεχόμενο των σχολίων,

2. τα μέτρα που εφαρμόζονται από τον εκδότη να αποτρέψει ή να αφαιρέσει τα δυσφημιστικά σχόλια,

3. την ευθύνη του πραγματικού συντάκτη του σχολίου ως εναλλακτική λύση για την ευθύνη του ενδιάμεσου και

4. οι συνέπειες των εσωτερικών (των εθνικών) διαδικασιών για τον εκδότη.

Όσον αφορά το περιεχόμενο του σχόλιο, η οργάνωση/διαχειριστής του ιστολογίου δεν θα μπορούσε να το αναμένει, δεδομένου ότι δεν είχε τίποτα να κάνει με το περιεχόμενο του ιστολογίου. Επιπλέον, ο σύλλογος ήταν μια μικρή μη κερδοσκοπική οργάνωση και άγνωστη στο ευρύ κοινό. Επομένως, ήταν απίθανο ότι η ιστοσελίδα του θα προσελκύσει πολλά σχόλια, ή ότι αυτό το σχόλιο θα διαβαζόταν ευρέως. 

Αναμένοντας από την οργάνωση να υποθέσει ότι ορισμένα αφιλτράριστα σχόλια θα μπορούσαν να παραβιάζουν το νόμο θα ισοδυναμούσε με την απαίτηση υπερβολικής και ανέφικτης προνοητικότητας που μπορούν να θίξουν το δικαίωμα να μεταδώσει κάποιος πληροφορίες μέσω του διαδικτύου.

Όσον αφορά τα μέτρα που έχουν ληφθεί από την οργάνωση για την πρόληψη ή την απομάκρυνση δυσφημιστικών σχολίων, το ιστολόγιο/blog είχε μια λειτουργία που γνωστοποιούσε όταν σχόλια στάλθηκαν σε αυτό. Ωστόσο, το blog δήλωσε ρητά ότι τέτοια σχόλια δεν ελέγχθηκαν πριν από τη δημοσίευσή τους και ότι σχολιαστές ήταν υπεύθυνοι για τις δικές τους δηλώσεις/σχόλια, ότι θα πρέπει να είναι ευπρεπείς στις εκφράσεις τους  και ότι θα πρέπει να υπακούουν στο νόμο. Επιπλέον, η οργάνωση αφαίρεσε το σχόλιο από το ιστολόγιο και  σχολιάστε μία ημέρα μετά την επαφή με τον κο Pihl, και δημοσίευσε μια νέα ανάρτηση με επεξήγηση για το θέμα και ζητώντας συγγνώμη. Το χρονικό διάστημα που το σχόλιο ήταν στο blog περιορίστηκε σε εννέα ημέρες. Επιπλέον, ο κ Pihl δικαιούται να ζητήσει οι μηχανές αναζήτησης να αφαιρέσουν τυχόν ίχνη του σχολίου.

Όσον αφορά την ευθύνη του αρχικού συντάκτη του σχολίου, ο κος Pihl είχε αποκτήσει τη διεύθυνση IP που χρησιμοποιήθηκε  για να για να υποβληθεί το σχόλιο, αλλά δεν διευκρίνισε αν είχε πραγματοποιήσει περαιτέρω ενέργειες για να ανακαλύψει την ταυτότητα του συγγραφέα.  

Όσον αφορά τις συνέπειες των εσωτερικών διαδικασιών, δεδομένου ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν απορρίψει αίτημα του κου Pihl, οι διαδικασίες δεν έχουν καμία αρνητική συνέπεια για την οργάνωση.  

Ωστόσο, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η ευθύνη για τα σχόλια τρίτων μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον της διαδικτυακής πύλης στην οποία αναρτούνται και κατ' επέκταση ανατριχιαστική επίδραση στην ελευθερία της έκφρασης μέσω του διαδικτύου.

Τέλος, στην περίπτωση του κου Pihl ελέγχθηκε η υπόθεση επί της ουσίας από δύο εθνικά δικαστήρια και τον Υπουργό Δικαιοσύνης. Ο τελευταίος είχε εξετάσει το ζήτημα υπό το πρίσμα της σύγκρουσης των δύο δικαιωμάτων - με τη βοήθεια της νομολογία του ΕΔΔΑ- και διαπίστωσε ότι δεν υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων του κου Pihl.

Εν όψει των ανωτέρω, οι εθνικές αρχές ενήργησαν, αναφορικά με την απόρριψη των ισχυρισμών του κου Pihl, εντός του περιθωρίου εκτίμησης και επέτυχαν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του κου Pihl βάσει του άρθρου 8 και του συγκρουόμενου δικαιώματος της οργάνωσης στην ελευθερία της έκφρασης σύμφωνα με το άρθρο 10.

Παρατίθεται αμέσως κατωτέρω το σχετικό link για την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: 

 http://hudoc.echr.coe.int/eng-press?i=003-5650866-7156310